-Rozdział III-

Wszyscy mężczyźni są tacy sami, a szlachetność nie zawsze popłaca

– Zaraz dostaniesz zeza – powiedziałam dość głośnym półszeptem, tak, by Alek na pewno usłyszał.

W niedzielny poranek tramwaj świecił pustkami. Oprócz Alka i mnie do grona pasażerów zaliczała się para staruszków w drugim końcu wagonu i stojąca jakieś pięć kroków od nas młoda kobieta o figurze miss. Warto też dodać, że swą idealną sylwetkę przyodziała w króciutką, kwiecistą sukienkę. Tenże właśnie fakt zmuszał Alka do ciągłego zerkania na naszą współtowarzyszkę podróży.

Wbrew moim oczekiwaniom chłopaka wcale nie speszyła moja uwaga.

– Zazdrosna? – Popatrzył na mnie z kpiącym uśmieszkiem.

W myślach musiałam przyznać, iż owszem, byłam trochę zazdrosna.

No bo która dziewczyna nie zazdrościłaby takiej figury?

– Czy tak właśnie zachowuje się dżentelmen z początku dwudziestego wieku? – spytałam, by sprowadzić rozmowę na nieco inny tor.

– Wyobraź sobie, że poza podawaniem matce soli trzeźwiących ci dżentelmeni mają też swoje życie – odparł Alek. Wciąż kpiąco się uśmiechał, jednak w jego głosie usłyszałam lekkie rozgoryczenie, najpewniej spowodowane wspomnieniem codzienności, do której nie wiedział, jak ma powrócić.

Współczułam mu. Szczerze mu współczułam. Nie potrafiłam wyobrazić sobie siebie w takiej sytuacji. Co ja bym zrobiła, gdybym jakimś cudem znalazła się w roku dwa tysiące sto którymś? Jak bym się czuła ze świadomością, że całe moje życie zostało w odległej przeszłości, a moich bliskich mogę odwiedzić już tylko na cmentarzu?

Potrząsnęłam głową, by odpędzić od siebie niechciane myśli i na powrót skupiłam się na Alku.

Siedział bokiem na tramwajowym krzesełku, nienaturalnie wręcz wyprostowany (biorąc pod uwagę, że w tramwaju każdy siedzi rozwalony jak mu wygodnie). Jak ktoś, komu od małego powtarzano w kółko „plecy prosto!” albo jakby trenował jazdę konną czy szermierkę (nie wiedziałam, czy  w jego czasach szermierka cieszyła się popularnością, ale nie zapytałam – nie chciałam wyjść na ignorantkę). Ubrany był tak samo jak wczoraj z tą różnicą, że, z racji upalnej pogody, szarą marynarkę trzymał w rękach, rękawy białej koszuli z krótkim kołnierzykiem podwinął do łokci, a bardzo niedzisiejszą kamizelkę miał rozpiętą.

Nosił szelki.

O mamo, kto jeszcze w ogóle nosi szelki?, pomyślałam w pierwszej chwili, po czym przypomniałam sobie, że kiedyś były praktycznie obowiązkowym elementem stroju. Ucieszyłam się, że już nie są. Trzeba mieć niebywałe szczęście, by nie wyglądać w nich jak rolnik lub dziecko z przedszkola. Ale do Alka pasowały. Pasowały do idealnie prostej sylwetki, do arystokratycznej twarzy z prostym nosem, wąskimi ustami i głęboko osadzonymi, brązowymi oczami, aktualnie podkrążonymi i zaczerwienionymi (pewnie nie mógł zasnąć, nie dziwiłam mu się).

Czy był przystojny? Może i tak, na swój dziwny, surowy sposób.

– W dodatku stroje, tym bardziej damskie, w twoich czasach dość mocno różnią się od tych ogólnie przyjętych w moich. Tutaj tak jakby bardziej… – chłopak urwał, zapewne zastanawiał się nad właściwym słowem – … oszczędzacie materiał?

– Ale z tego co widzę, nie przeszkadza ci to zbytnio – zauważyłam, zezując na stojącą niedaleko kobietę.

Alek wzruszył ramionami i wykonał nieokreślony ruch ręką, jakby chciał powiedzieć, że raczej nieszczególnie.

To ja tu specjalnie założyłam spódnicę do kostek, żeby go nie gorszyć ani nic, a ten wgapia się w nogi przypadkowych kobiet? Ech, wszyscy mężczyźni są tacy sami, niezależnie od wieku, w jakim się urodzili.

– Dobra, ty secesyjny bezwstydniku, wysiadamy.

Wysiedliśmy więc i ruszyliśmy jakże malowniczymi jeżyckimi* uliczkami do celu naszej podróży, którym było mieszkanie mojej siostry. A doprecyzowując – mojej starszej siostry i jej chłopaka.

Przez większość nocy zastanawiałam się, co zrobić. Sytuacja przedstawiała się prawie beznadziejnie. Prawie, bo jako naiwna optymistka wierzyłam, że każdy problem ma jakieś rozwiązanie, trzeba go tylko dobrze poszukać. I czasem nieźle się przy tym namęczyć, ale to już inna sprawa. Największym problemem było to, że teoretycznie Alek nie istniał. No dobra, istniał, ale zapewne jako kilkudziesięcioletnie zwłoki. Nie miał żadnych dokumentów, z przyczyn oczywistych nie mógł ich wyrobić. Nie mógł też iść do szkoły, na studia, do pracy. Nawet biletu ulgowego na tramwaj nie mógł kupić. Prawo nie przewidywało podróży w czasie. Nikt nie przewidywał.

Sporą część nocnych rozmyślań poświęciłam filmom, których bohaterowie znaleźli się w podobnej sytuacji. Oczywiście okazało się, że tylko straciłam czas. W reżyserskich wizjach podróży w czasie bohater nigdy nie miał tak prozaicznych problemów jak brak dokumentów. Zazwyczaj musiał uratować świat, miasto albo przynajmniej ukochaną. Nie wiem dlaczego, ale jakoś nie widziałam Alka w roli przystojnego superbohatera w obcisłym kostiumie… Nie, zdecydowanie nie.

W końcu, gdy przekraczałam już granicę jawa – sen, a w mojej głowie niebezpiecznie często zaczął pojawiać się obraz Alka w masce Batmana, wpadłam na pewien pomysł, tyleż genialny, co raczej desperacki. I na pewno tylko tymczasowy.

***

Niesamowicie ucieszyłem się, kiedy okazało się, że poza robotniczymi, kwadratowymi budynkami istnieją też normalne kamienice. Co prawda trochę zaniedbane, a niektóre wręcz błagające o to, by je odmalować, przeplatające się gdzieniegdzie z „nowoczesną”, klocowatą architekturą, ale to i tak zawsze coś.

Powietrze było lepkie i gorące. Przeżyłem coś w rodzaju minimalnego szoku termicznego – jeszcze kilkanaście godzin temu żyłem podczas całkiem przyjemnego początku wiosny, a teraz niespodziewanie musiałem przestawić się na upalną końcówkę czerwca. Chociaż po głębszym zastanowieniu uznałem, że nie powinienem narzekać, mogłem trafić w sam środek srogiej zimy. Łatwiej zdjęć marynarkę niż wyczarować skądś kożuch.

Sara powiedziała, że idziemy do mieszkania jej siostry. Musiało jej się powodzić znacznie lepiej niż ich matce, gdyż mieszkała w znacznie bardziej reprezentacyjnym budynku, bliżej centrum w dodatku. Może dobrze wyszła za mąż.

Gdy z zacienionego chodnika weszliśmy do jednej z kamienic (z płaskorzeźbą nad drzwiami ładnie prezentującą się nawet pod warstwą brudu), a następnie do jednego z mieszkań na pierwszym piętrze, byłem pewny, że albo siostra Sary ma niezwykle miłe usposobienie, albo w jakiś niejasny sposób omotała swojego męża (czy też chłopaka, jak się później okazało).

Nawet Helena, zdaniem połowy Gdańska ucieleśnienie dobrego wychowania i słodyczy, w żaden sposób nie potrafiłaby skomplementować wyglądu siostry Sary. Młoda kobieta, na oko mająca ze dwadzieścia lat, naprawdę nie grzeszyła urodą – wysoka, wyższa ode mnie o jakieś pół głowy (a do najniższych się nie zaliczałem), z włosami pozaplatanymi w cienkie warkoczyki i z mnóstwem piegów nie tylko na chudej twarzy, ale także na ramionach. Uśmiechała się jednak szeroko, a uśmiech ten, obejmujący również błękitne oczy, takie same jak oczy Sary, dodawał jej trochę urody, w przypadku której natura okazała się taka skąpa.

– Hej, hej, wchodźcie szybko do środka, bo przeciąg się zrobi – powiedziała i pociągnęła Sarę za rękę. Gdzieś w głębi mieszkania trzasnęły drzwi, a zaraz potem zapłakało dziecko. – No właśnie – mruknęła.

Największą zaletą mieszkania był normalny, wysoki sufit. Reszta przypominała mieszkanie Sary – nowoczesne meble, dziwne przyrządy, których zastosowania nie miałem jeszcze okazji poznać, elektryczność (bardzo popularna w tych czasach, jak zdążyłem zauważyć), mało miejsca, wszystko raczej skromne. W odróżnieniu od spokojnego biało-czarnego wystroju u Sary, tutaj wszystko było kolorowe i niekoniecznie do siebie pasowało.

– Jak ci mówiłam… – Sara zwróciła do siostry, ale przerwał jej mężczyzna wychodzący zza drzwi znajdujących się bardzo blisko dużej szafy w mocnym, niebieskim kolorze. Trzymał na rękach małe dziecko, może roczne, które popłakiwało raz po raz.

– Hela, weź to dziecko i zrób coś z nim – powiedział wzburzony, rozglądając się gorączkowo po pokoju, jakby czegoś szukał.

Siostra Sary przewróciła oczami i zgodnie z życzeniem wzięła dziecko. Mężczyzna tym czasem w pośpiechu przekopywał stertę zielono-niebieskich poduszek leżących na sofie, aż wreszcie pod jedną z nich znalazł srebrny klucz. Nie zwrócił najmniejszej uwagi ani na Sarę, ani na mnie. Jakby codziennie jego szwagierka sprowadzała do domu obcych ludzi.

Powoli cała ta przyszłość zaczynała coraz mniej mnie dziwić.

– To idę – burknął zanim z trzaskiem zamknął za sobą wejściowe drzwi. Dziecko zapłakało mocniej.

– Nie przejmujcie się, Michał nienawidzi chodzić w niedziele do pracy, w dodatku zawsze się spóźnia. – Siostra Sary wzruszyła ramionami i spojrzała na mnie. – Sara mi coś tam opowiedziała. Jestem Helena.

– Naprawdę? – wyrwało mi się.

Cóż za ironia. Gdyby Helena to widziała! To samo imię, a dwie osoby tak bardzo się różniące, że bardziej już się chyba nie da.

­ –  Wiem, że dziwne imię, ale to po praprababci – zmarszczyła czoło, jakby zastanawiała się, czy się nie pomyliła. – Babcia nalegała, mówiła, że jej babcia była tak uroczą kobietą, że po prostu muszę dostać imię po niej. Możesz mówić mi Hela, jak wszyscy.

– Aleksander Sarnowski, może być Alek. A Helena to normalne imię, moja znajoma też je nosi i przypomniała mi się po prostu w tym momencie – trochę starałem się wytłumaczyć z wcześniejszego zachowania, nie miałam przecież nic złego na myśli, lecz mimo to zrobiło mi się głupio.

– Znajoma i taka reakcja – mruknęła Hela i uniosła brwi. – No dobrze, niech ci będzie.

Ta kobieta miała niezwykły dar błędnego interpretowania wszystkich moich wypowiedzi. Uznałem, że dalsze próby tłumaczenia się byłyby bezcelowe, więc nic nie powiedziałem.

– Słuchaj, Hela – zaczęła Sara. – Przez telefon trochę ci już przedstawiłam, jak wygląda sytuacja. Alek to mój kolega. Z obozu językowego. Przyjechał do Poznania na tydzień, bo potem jedzie dalej i nie ma tak jakby się gdzie zatrzymać, więc wiesz, pomyślałam o tobie i…

To była najgorsza i najmniej realistyczna historia, jaką w życiu słyszałem. Nikt by się na nią nie nabrał. Poza Sarą pewnie, gdyby, rzecz jasna, to nie ona ją wymyśliła.

Siostra patrzyła na nią ze zmrużonymi oczami.

– Ale wiesz, że my za tydzień wyjeżdżamy do Kołobrzegu?

– Wiem, wiem, na ten tydzień tylko jakbyś mogła…

Hela zmierzyła mnie wzrokiem.

– A gdzie masz jakiś bagaż czy coś?

Wtedy zdałem sobie sprawę z beznadziejności mojego położenia. Nie miałem nic. Żadnych pieniędzy, ubrań. Byłem całkowicie zdany na łaskę obcych ludzi. Widziałem całą tę sytuację boleśnie jasno, gdyż minęło wczorajsze otumanienie. To nie była gra ani zabawa, którą w każdej chwili można przerwać, ani też wycieczka turystyczna, gdzie ktoś zadba o wyżywienie i zakwaterowanie, a ja mam tylko podziwiać uroki przyszłości. To było prawdziwe życie.

Jeszcze nigdy nie czułem się tak źle.

– Saro, możemy porozmawiać chwilę na osobności? – spytałam w momencie, gdy dziewczyna otwierała usta, by powiedzieć kolejne żałośnie słabe kłamstwo.

Skinęła głową i spojrzała na siostrę, która wskazała ręką drzwi obok niebieskiej szafy, a potem całą swą uwagę skupiła na dziecku.

– Posłuchaj, to wszystko nie ma sensu! – powiedziałem, gdy tylko weszliśmy do pokoju, który okazał się sypialnią i pokojem dziecięcym w jednym. – Nie mogę sprawiać kłopotu całej twojej rodzinie, siedząc im na głowie wbrew ich woli. To się nie uda.

– A masz jakiś lepszy pomysł? – syknęła Sara.

– Oczywiście, że nie mam. Jestem ci bardzo wdzięczny za wszystko, co dla mnie zrobiłaś, ale na dłuższą metę tak się nie da. Nie mam zamiaru żerować na tobie i twojej naiwności.

– No wiesz! – żachnęła się.

– Wybacz, ale to prawda. Nigdy w życiu nie spotkałem kogoś równie naiwnego. Nie będę tego dłużej wykorzystywał.

– Jaki łaskawy! To co niby zrobisz? – Sara chwyciła się pod boki i popatrzyła na mnie groźnie, jakbym wyrządził jej wielką krzywdę, a nie właśnie ściągał ciężar z barków. Zirytowało mnie to trochę. Czy nie powinna raczej być mi wdzięczna?

– Jeszcze nie wiem – warknąłem i szybkim krokiem wyszedłem z pokoju.

Minąłem Helę, która ze zdezorientowaną miną trzymała w ręce butelkę z mlekiem.

– Przepraszam – powiedziałem, czując, że należą jej się jakieś wyjaśnienia, ale nie bardzo miałem pomysł, jakie, po czym opuściłem mieszkanie.

Brawo, Aleksander, pomyślałem, gdy wyszedłem na zacienioną ulicę, pełną nowoczesnych automobili. Gratuliere! Teraz to dopiero jesteś w czarnej dupie.

***

Skąd w jego sklepie wzięła się właściwie ta pozytywka?

Pytanie to męczyło Siergieja Fiodorowa przez większą część dnia 16 kwietnia 1912 roku, dobę po tajemniczym zniknięciu młodzieńca z jego sklepu. Przez nie oschle potraktował tyczkowatego rudzielca, który chciał kupić jakiś kajet i dwa ołówki. Prawie zignorował niemiecką panienkę pytającą o drogę do Königliches Residenzschloß. „Zamek Cesarski? Ja, ja, nach rechts, dann links” wymamrotał roztargniony pod nosem. Nawet jeśli Fräulein go zrozumiała, prędzej oddaliła się od celu swojej podróży aniżeli przybliżyła, korzystając z instrukcji Rosjanina.

Gdzieś około godziny piętnastej Siergiej doznał nagłego olśnienia. Spowodował to być może chwilowy brak klientów, klakson przejeżdżającego ulicą automobilu lub wątły promyk słońca, który przedarł się przez szarawe chmury i padł prosto no policzek Fiodorowa, albo też wszystkie te rzeczy razem wzięte, nieistotne - ważne, że stało się.

Przypomniał sobie.

Pewnego dnia, kiedy dopiero rozpoczynał karierę sklepikarza, staruszka mieszkająca w tej samej kamienicy co on za pół darmo sprzedała mu grać gratów, które zabrała ze strychu syna mieszkającego kilka ulic dalej – trochę skomplikowana historia, nie ma się co rozwodzić nad szczegółami. Wśród tych rupieci znalazła się metalowa puszka, a w niej rzeczona pozytywka. Tak, tak właśnie było. Siergiej uśmiechnął się z zadowoleniem i typowym sobie gestem pogładził siwą brodę.

Przypomniał sobie również, że w metalowej puszce trzyma wszystkie listy od przyjaciół i rodziny, jakie kiedykolwiek dostał. Nie było ich dużo, znał prawie wszystkie na pamięć. Lubił czytać je, gdy czekał na kolejnych klientów, dlatego trzymał puszkę pod ladą, tuż obok swojej fajki i szmatek do przecierania blatów.

Zadziwiająco zwinnie jak na swój wiek schylił się i sięgnął po puszkę. Gdy chłodny metal dotknął skórę dłoni, Siergieja przeszedł dreszcz podniecenia. W sumie nie wiedział, czego oczekiwał. Przecież przeglądał zawartość puszki średnio co tydzień. Doskonale znał każdą kartkę papieru, którą tam umieścił. Listy od rodziny, przyjaciół. O tym, że jego bratanek wstąpił do armii carskiej. O tym, że Anton, jego najlepszy przyjaciel, rozważa podróż do Ameryki i osiedlenie się tam na zawsze. O tym, że w dziwnych okolicznościach zmarł wujek (nie przejął się tym zbytnio, widział go pięć razy w życiu, w tym raz podczas antycarskiego przemówienia, które brat matki wygłaszał stojąc na odwróconym do góry kołami wozie, we wsi, gdzie mieszkał, jakieś dwadzieścia wiorst od Moskwy; zdaniem Siergieja otwarte krytykowanie władzy nie było najrozsądniejszym pomysłem). O tym, że Anton wyjechał do Francji, bo uznał, że to będzie tańsze niż Ameryka (Siergiej wiedział, że przyjaciela po prostu przerażało przepłynięcie całego Atlantyku). O tym, że carowi Mikołajowi urodził się syn (matka rozpisała się o tym na dwie strony, jakby myślała, że w Poznaniu nie znają jeszcze takich wynalazków jak gazety). O tym, że Anton nie był w stanie nauczyć się francuskiego, więc wrócił do Rosji. O tym, że ojciec umarł, najprawdopodobniej na gruźlicę albo może po prostu ze starości.

W tych sfatygowanych kartkach Siergiej odnajdywał pocieszenie (nawet w tych smutnych), gdy tęsknił za domem. Przypominały mu o jego przeszłości, rodzinie, pochodzeniu.

Teraz jednak bezceremonialnie wysypał wszystko na ladę i bardzo, bardzo dokładnie obejrzał ze wszystkich stron metalową puszkę. Ku swemu rozczarowaniu nie zauważył nic szczególnego. Popukał delikatnie w denko, ale nic się nie wydarzyło. Czując narastającą frustrację i bezsilność, uderzył mocniej. Usłyszał charakterystyczny metalowy zgrzyt, a chwilę później na drewniany kontuar z brzdękiem upadła cienka metalowa płytka.

A tuż za nią niewielka koperta zalakowana bordowym woskiem.

* Dla niezorientowanych - Jeżyce to jedna z dzielnic Poznania (trochę zapuszczona momentami), którą wszyscy pewnie kojarzycie z "Jeżycjady" Małgorzaty Musierowicz. :))

---

Nareszcie skończyłam ten rozdział! Bardzo Was przepraszam, że musieliście tyle czekać. Ale coś za coś - nie wiem, czy zauważyliście, ale na razie jest najdłuższy ze wszystkich. No i była niespodzianka - wrócił Siergiej! I chyba zadomowi się na dobre, gdyż rozbudowałam jego rolę. :))

Dziękuję wszystkim za komentarze pod poprzednim rozdziałem, jesteście niesamowici. <3

Piszcie śmiało swoje opinie!